𝐁𝐢ế𝐧 𝐜â𝐲 𝐮𝐳𝐮 𝐭𝐡à𝐧𝐡 đồ 𝐭𝐡ủ 𝐜ô𝐧𝐠 𝐦ỹ 𝐧𝐠𝐡ệ độ𝐜 đá𝐨

Bên cạnh sản phẩm chiếu uzu truyền thống, các chủ cơ sở dệt chiếu ở Tân Châu, tỉnh An Giang, nay là phường Long Phú đã tận dụng chất liệu bền chắc và độ bóng của cây uzu để tạo ra các sản phẩm đa dạng như túi xách, giày dép, tranh ảnh...

𝐓𝐡ă𝐧𝐠 𝐭𝐫ầ𝐦 𝐧𝐠𝐡ề 𝐜𝐡𝐢ế𝐮 𝐮𝐳𝐮

Nghề dệt chiếu uzu ở Long Phú (An Giang) được định hình và phát triển khoảng nhiều thập kỷ qua. Nguyên liệu để làm ra sản phẩm không phải từ cây cói, cũng không phải lục bình, mà từ cây uzu.

Cây uzu có nguồn gốc từ Campuchia được nhập khẩu vào Việt Nam hàng chục năm trước. Theo lời kể từ một số người sống lâu ở Tân Châu, khởi thủy ban đầu, người dân chỉ biết dệt ra những manh chiếu trắng, mộc mạc, đơn màu, chủ yếu phục vụ sinh hoạt trong gia đình với mẫu mã khá thô sơ và đơn giản.

Cây uzu có đặc điểm riêng, khi sử dụng phải bỏ bớt đi phần ruột, chỉ lấy phần vỏ bên ngoài. Thân uzu phơi khô có màu vàng, dễ dàng lên nước, tạo độ bóng sáng khi thành phẩm. Chiếu uzu khi được dệt ra sẽ có độ dẻo dai và bền.

So với những loại chiếu làm từ vật liệu khác, chiếu uzu nổi trội về mặt chất lượng. Vào năm 1997, chiếu làm từ chất liệu uzu trở nên nổi tiếng, được bán thịnh hành khắp trong và ngoài nước.

Trong giai đoạn hưng thịnh, có đến hàng chục hộ dân sản xuất. Cũng giống như nhiều làng nghề truyền thống khác, chiếu Uzu cũng có những giai đoạn thăng trầm riêng. Sản xuất được một thời gian thì nguyên liệu trở nên khan hiếm.

Cụ thể, ngày trước, mỗi hộ kinh doanh trong năm có thể nhập về vài chục tấn nguyên liệu uzu thiên nhiên. Tuy nhiên, ngày nay chỉ còn vài tấn mỗi năm, chủ yếu để sản xuất cho các đơn hàng được đặt trước.

Cây uzu đạt yêu cầu tiêu chuẩn dệt chiếu là đủ độ dài từ 1,4 - 1,5m, trong khi ở nước ta ít có nơi nào cung cấp nguyên liệu đạt đủ yêu cầu đó, mà chủ yếu là ở Campuchia.

Bên cạnh đó, giá nguyên liệu tăng cao, chi phí tạo ra một chiếc thành phẩm ngày càng cao, cạnh tranh cao dẫn đến thị trường bị thu hẹp. Để giữ lửa cho nghề, người dân đã tìm tòi, sáng tạo thêm nhiều sản phẩm mới từ cây uzu. Nhờ thay đổi phương thức sản xuất, họ đã tạo ra được các sản phẩm thủ công mỹ nghệ vô cùng độc đáo từ cây uzu.

𝐓ừ 𝐜𝐡𝐢ế𝐮 𝐮𝐳𝐮 đế𝐧 đồ 𝐭𝐡ủ 𝐜ô𝐧𝐠 𝐦ỹ 𝐧𝐠𝐡ệ

Ông Lê Văn Thọ (Chủ cơ sở dệt chiếu Uzu Tân Châu Long, phường Long Phú, tỉnh An Giang) tâm sự: “Trải qua bao thăng trầm, nghề dệt chiếu dần không còn hưng thịnh như trước. Nhưng với tình yêu và nhiệt huyết, tôi quyết tâm gìn giữ nghề truyền thống. Tôi đã tìm tòi, sáng tạo thêm nhiều sản phẩm mới từ cây uzu, như túi xách, nón, dép…”.

Là người gắn bó với nghề trên dưới 20 năm, bà Lê Thị Phương Thảo - chủ cơ sở dệt chiếu Tân Phú Hưng, xã An Phú, tỉnh An Giang chia sẻ, bà sinh ra trong gia đình có nghề dệt chiếu lâu đời ở Tân Châu.

"Cha mẹ xây dựng cơ sở chiếu uzu, tôi may mắn được thừa hưởng kỹ thuật và tiếp cận với nghề từ lúc còn trẻ. Lập gia đình về xã An Phú, ổn định với công việc giáo viên, nhưng đam mê nghề truyền thống thôi thúc tôi chuyển hẳn sang nghề dệt chiếu uzu", bà Thảo cho biết.

Những năm gần đây, nhu cầu sử dụng chiếu giảm mạnh, do người tiêu dùng có nhiều lựa chọn thay thế (nệm, chiếu nhựa, chiếu trúc). Sự thay đổi này dẫn đến doanh thu sụt giảm đáng kể, giảm nguồn công nhân dệt. Gia đình bà lâm vào cảnh khó khăn về kinh tế.

Mong muốn kế thừa, phát triển nghề truyền thống nên bà tìm cách cải tiến mẫu mã, kiểu dáng, tạo sự tiện lợi qua việc gấp gọn chiếu; đóng gói đẹp mắt, đa dạng hóa kích thước, hoa văn. Nhờ đa dạng hàng hóa, việc kinh doanh của gia đình ngày càng thuận lợi hơn.

Cũng theo bà Thảo, dựa vào nguồn nguyên liệu thiên nhiên, cơ sở dệt chiếu Tân Phú Hưng mở rộng thêm nhiều dòng sản phẩm thủ công (túi xách, nón, dép, móc khóa, lót nồi, bìa sơ mi…). Song hành cùng dòng túi thời trang, phụ kiện cao cấp (túi du lịch, túi công sở, balo) từ cói, với thiết kế phong phú, đa dạng màu sắc, kích thước.

Đặc biệt, các sản phẩm để xuất khẩu (thùng, sọt, chậu, dép, chiếu và khay chiếu) cũng được cơ sở chú trọng phát triển. Để tăng cường tính thẩm mỹ, giá trị sản phẩm, cơ sở đầu tư vào sản phẩm nghệ thuật (tranh, quà lưu niệm) ứng dụng kỹ thuật thêu vi tính, khắc laser.

“Hiện tại, cơ sở có hơn 100 loại sản phẩm khác nhau, gồm: chiếu và nhiều hàng thủ công khác từ cây uzu, cỏ bàng và lá buông. Điều này làm cho mặt hàng trở nên đa dạng hơn, tạo được sự chú ý của khách hàng hơn.

Hiện cơ sở có 30 lao động địa phương, thu nhập bình quân 4 - 6 triệu đồng/tháng. Mục tiêu của cơ sở là phát triển dòng sản phẩm chất lượng cao, không chỉ phục vụ thị trường trong nước, mà còn vươn ra quốc tế”, bà Thảo chia sẻ.

Tô Văn